De Huwelijksakte

De Riethovense huwelijksakte is gevonden!

Ik schrijf deze blog in een monotone kadans, in het tempo van een stil lied. Ik schrijf in de euforie die me begeleidt sinds ik de huwelijksakte heb gevonden. Het bewijs dat de legende van het Zilveren Ei bestaat is namelijk geleverd! Ik heb de Riethovense huwelijksakte met mijn eigen ogen gezien in het Brabants Archief!

Nu snap ik hoe de eerste Westerling zich moet hebben gevoeld toen hij de faraograven in de Egyptische pyramides vond of hoe Edison glunderde toen zijn eerste gloeilampje licht begon te geven.

Het Brabants Archief in Den Bosch

Wekenlang heb ik niets laten weten op mijn blog. Veel van die tijd bracht ik namelijk door in een wat achtergebleven wijk ergens in Den Bosch. De eerste keer kostte het moeite om het Brabants Archief te vinden. Een Italiaan met een donkere zonnebril en een meedeinsende tandenstoker murmelde en gebaarde wat en een te karig geklede griet schreeuwde iets boven haar eigen speakers uit. Maar uiteindelijk, aan het begin van de Zuid-Willemsvaart, vond ik daar de voormalige kazerne voor de soldaten die vochten tegen de Protestanten. Nu het archief van Noord-Brabant.

Het Brabants Archief van binnen

Het Brabants Archief is een statig gebouw gelegen aan een sober plein. Binnen is het modern ingericht, de binnenplaats overdekt en voorzien van een lichthouten interieur. In totaal ben ik er denk ik 4 of 5 keer geweest, waarbij ik werd geholpen door medewerkers Mariët Bruggeman en vooral Annemarie van Geloven. Nadat ik hen had verteld dat ik op zoek was naar een oude huwelijksakte uit Riethoven werd ik naar een tafel begeleid waar via een beeldscherm microfiches gelezen konden worden.

Alleen al van het nietige Riethoven was er overweldigend veel materiaal. In knullig Latijn werd in enkele streken het hele leven van iemand opgetekend. Geboren: datum zus, gestorven: datum zo. Ik hield dit enkele middagen vol, maar toen de zoveelste doodgeboren zoon van de familie Theeuws langskwam en alweer die maandelijkse inventaristelling van gruiter Das, begon de saaiheid me te overmeesteren.

De Microfiches over Riethoven

Alleen al op basis van deze microfiches kan ik vanaf nu elke quiz over het verleden van Riethoven winnen. Ik weet alles. Of het nu gaat over de grote heidebrand van 1571 die 5 boerderijen in as legde of om de molenaarszoon Henricus Verhoeven van de Stevertse Baan die uit het niets burgemeester van Riethoven werd in 1833.  

Ik was natuurlijk niet de eerste die op een dood spoor belandde. Zaalmedewerkster Annemarie van Geloven begreep dat en beloofde me om me de volgende maal mee te nemen naar de kelders. Ze had het talent om op het juiste moment weer een beetje leven in me te blazen. Elke tegenslag werd met een fluweelzacht duwtje opzij geschoven. Soms leek het wel alsof jezelf ook als een document werd behandeld door de medewerkers van het Brabants Archief. Je werd voorzichtig, ietwat formeel benaderd. Om mijn grapjes werd beleefd meegelachen, maar nooit te omzichtig en altijd zacht van toon.

Het plafond in de catacomben

De kelders bleken catacomben te zijn die het fundament vormden van de voormalige kazerne. Er werd verbouwd want een verbeterde luchtverversing was noodzakelijk. Karton op de vloer en een open plafond. De gang bestond uit vele deuren en achter elke deur honderden lades met interessante spulletjes. Oooh, wat jeukte het om hier te mogen beginnen.

Het handschoentje van Michael Jackson

Het leukste waren misschien nog wel de wit stoffen handschoentjes. Deze waren verplicht om het papier niet te beschadigen. Mijn eerste gedachten gingen uit naar Michael Jackson toen ik ze aantrok. Moonwalk! Die opmerking en de bijbehorende bewegingen als eerbetoon werden diplomatiek genegeerd door Annemarie.

De deuren waren vele centimeters dicht. Het klimaat in de kamers werd zo op constante hoge luchtvochtigheid en 19 graden Celcius gehouden. En als je aan het begin van de kamer vergat de lichtschakelaar voldoende om te draaien, dan betekende dat dat je elke 5 minuten wat wild-spastische bewegingen moest maken om het licht weer aan te krijgen. Het was dan zaak om op zo'n moment geen kostbaar document in je handen te hebben. Tenminste, niet in het bijzijn van een begeleider.

Duizenden lades met geheimen

Dit was een wereld in zichzelf. Elke lade bevatte weer nieuwe geheimen. De een nog mooier en fonkelender dan de ander. Samen met Annemarie vond ik vele oude kaarten van Riethoven. Honderden. En vele malen ouder en gedetailleerder dan ik die van Sandra Hoeks had gekregen (zie "oude kaart van Riethoven"). Hoe kon ik daar ooit zo blij van zijn geworden? Er waren er zelfs van Broekhoven waarop elk individueel huis netjes stond uitgetekend.

Vele vele oude kaarten over Riethoven

Op de laatste dag had mijn begeleiding het wel gehad met mijn dwangmatige zoektocht naar de huwelijksakte. Ze lieten me in vertrouwen achter in de ladenbrei. Mijn handschoentjes scanden lade voor lade. Geoefend inmiddels. In het begin was het spannend, zo zonder begeleiding. Wat nu als ik eens een paar woorden zou toevoegen op een eeuwenoud document? Of een rood streepje zou zetten op een oude kaart?

Ik kon het niet laten een rood streepje op een kaart te zetten

Maar ook dat hield op. Na een paar uur begon ik op te geven, plichtmatig liep ik de lades af, la na la. Elke gemeente in Noord-Brabant passeerde, elk gehucht, elke 3 boerderijen met een eigen naam. Eindeloos. Ik begon zowaar een regelmaat te horen in het speciale geluid van de plastic seals waarmee de meeste perkamenten beschermd werden.

En toen kwam ergens aan het einde van die middag lade 14-11 aan de beurt. Het viel me al op dat de meeste documenten in deze la betrekking hadden op gebeurtenissen rond Bergeijk. Niets vermoedend lag daar een ontdekking te wachten. Eerst was het ongeloof toen ik het seal vastpakte, maar al snel las ik en las ik en las ik waarna ik in dolle manie "Annemarie! Annemarie!" schreeuwde. Ik rende door de gangen, gleed half uit over het karton op de vloer, greep daarbij een verdwaalde kabel en hielp daarmee een stukje van de verbouwing om zeep.

Voor Annemarie was dit een alledaags moment. Karel van Oostende vindt zijn overovergrootouders. Willemijn Delanoy snapt eindelijk dat ze oorspronkelijk uit Belgie komt. En nu constateert Harrie van de Biggelaar dat die saaie legende van Riethoven werkelijkheid was. Maar geheel in stijl liet Annemarie niets blijken. Ze kwam snel naar beneden om het document te inspecteren.

Annemarie van Geloven inspecteert de akte

Waarschijnlijk om me een nog beter gevoel mee te geven, zei ze dat dit een speciaal document leek te zijn. Ten eerste omdat het geschreven was op voor die tijd schaarse blauwe Chinese inkt. Maar ook door het feit dat het een losse huwelijksakte betrof, zeker in combinatie met het vrij abstracte zegel waarin een letter O en A waren verweven (daarover later meer).

Voorzichtig wordt het document bekeken

Voor deze ene keer haalde ze het document uit de folie zodat ik kon overschrijven wat er precies opstond. Het document was volgens haar in redelijk goede staat, behalve dan een scheur overdwars en wat ouderdomsvlekken aan de randen. De volledige tekst heb ik onderaan de blog toegevoegd.

De huwelijksakte bestaat!

Wat bleek er veel van de legende waar te zijn! Het huwelijk was inderdaad voltrokken tussen Johanis Antonis en Carolina van Grotel. De burgemeester heette iets anders (namelijk van Langendijk toe Vlashoeve) en het jaartal was ook iets later dan me ooit in het verhaal door oudtante Luus was verteld (namelijk 1784). Maar dat waren details, onvermijdelijke verschuivingen na vele overleveringen van ouder op kind.

Een closeup van de akte

Er was slechts één ding in deze triomftocht waarover ik twijfelde: het zilveren ei werd nergens genoemd. Was dat gedeelte van het verhaal dan toch maar een legende? Had ik te veel gefantaseerd? Gelukkig bracht Annemarie ook hier weer redding. Ze wees terloops naar het zegel. Wat bedoelde ze? AO? OA? Ooooooh Aaaaaah? Ovum Argentum!!?? Zou het dan toch?

Het Ovum Argentum zegel

Hierbij de volledige tekst:

Op heeden den twaalfden der maand juni zeventienhonderd vierentachtig, zijn voor ons, Burgermeester Fredericus Agnatius Benedictus Langendijk toe Vlashoeve en ambtenaar van den burgelijke stand, te gemeente Rijthoven, ter onzer gewone plaats in het huis der gemeente in het openbaar [onleesbaar]:

                      Johanis Krelis Bernardus Antonis

                      - zoon van Jannus Henericus Christiaanus Antonis -

                                          en de 

                      Carolina Maria van Grotel 

                      - dochter van Paulus Jacobus van Grotel - 

welke in teegenwoordigheid van Theodorus Matteus Theeuws en Petrus Gerardus Houbraken door hen als getuige hiertoe opzettelijk meegebragt ons verzochten tot voltrekking van het door hun voorgenomen huwelijk te willen overgaan, daartoe aan ons ter hand stellende al te bij de wet voor dit huwelijk gevorderde stukken zoals daar zijn: Dien ten gevolgen, daar ons geene wettige verhindering tegen deze echtverbintenis is voorgekomen, en nadat bruidegom en bruid elk afzonderlijk aan ons, in tegenwoordigheid van getuigen hadden verklaard dat zij elkander aannemen tot echtgenoten en dat zij getrouwelijk al de pligten zullen vervullen, welke door de wetten van den huwelijksche staat verbonden zijn. Wij hebben ambtenaar van den burgerlijke stand voornoemd, in naam der wet verklaard dat: Johannes Krelis Bernardus Antonis en Carolina Maria van Grotel door het huwelijk verenigt zijn. Van al het welk wij acte hebben opgemaakt, voor welke na duidelijke voorlezing [onleesbaar] ondertekend

[Handtekening]

Theodorus Mattheus Theeuws en Petrus Gerardus Houbraken hebben niet getekend, alzoo verklaard [tekst weggevallen]